Nee, het andere rechts, moet ik de laatste jaren vaak tegen de kapper zeggen als die mijn scheiding de verkeerde kant op kamt. Weten die mensen nou echt het verschil niet tussen stuurboord en bakboord, dat zou toch in de opleiding moeten zitten inclusief de omkering in een spiegel.. Maar onlangs ontdekte ik, dat het misschien om een taalkundig misverstand gaat. Als ik mijn scheiding óp rechts wil, dan vallen de meeste haren náár links, en mijn Turkse kapper had abusievelijk begrepen dat ik ze náár rechts wilde laten vallen. Allochtone landgenoten vergeef ik dat graag, want zij gaan hopelijk het Nederlands redden tegen het Engels, maar ons onderwijs vergeef ik nooit dat ook hoogblond inheemse barbiers dikwijls de verkeerde kant op klooien.

Alle reden dus om zeker in de gezondheidszorg op je hoede te zijn voor misverstanden. Nog steeds worden naar het schijnt af en toe verkeerde benen of armen gezet of afgezet, misschien ook verkeerde longen, nieren  of hartkleppen getransplanteerd. Zou een deel ervan komen doordat men met spiegels heeft gewerkt? Voor alle zekerheid zou ik alle spiegels in een ziekenhuis maar een waarschuwing opplakken…

Ook moeten we geen handgeschreven recepten en instructies van medici meer aanvaarden, óf hen voortdurend bijscholen in taalvaardigheid maar dat zal wel duurder zijn. Waar gesproken instructies onvermijdelijk zijn, dienen ze herhaald te worden door de ontvanger; voorzover ik begrijp gebeurt dat bij operaties al wel, precies zoals in oorlogsfilms, vooral in onderzeeboten zoals u weet. Maar in operatiekamers, onderzoeksruimtes en apotheken kunnen ook best computers hangen met spraakherkenning, die alle gesproken woorden op een scherm weergeven zodat elke eigenaardigheid snel opvalt. En als er zoals het hoort weinig wordt gezegd, kunnen de hedendaagse spraakherkenners dat al gemakkelijk bijhouden. Natuurlijk dient alles in gesproken en geschreven vorm jarenlang te blijven opgeslagen in het archief.

Tweetaligheid in de gezondheidszorg lijkt me uit den boze. Het woord “lever” schrijf je hetzelfde als het Engels woord voor hefboom, “lever”. Voor je het weet begint je assistent dus een lever te verwijderen, terwijl jij bedoelde dat er een palletje van een of ander instrument of apparaat moest worden uitgetrokken. Wat een geluk dat zoveel medische termen uit het Latijn komen en nergens zijn vertaald, dat maakt internationale samenwerking aan het ziekbed toch nog mogelijk.

Ik heb me al eens eerder verzet tegen het onnodige gebruik van het Engels, in mijn column van 11 oktober 2007, jazeker ík sla mijn gesproken teksten op. Inmiddels is gebleken dat universitaire docenten zich in die vreemde taal minder soepel en subtiel kunnen uitdrukken dan in het Nederlands. Dat is waarschijnlijk niet zo erg als je gestandaardiseerd jargon gebruikt, zoals in een operatiekamer, maar voor het medische onderwijs en in de voorlichting is het linke soep.

Het vreemdste taalkundige misverstand, en nog wel verband houdende met een lichaamsdeel, dat heb ik zo’n veertig jaar geleden meegemaakt toen ik als een soort semi-allochtoon uit een Brabants dorp in Amsterdam kwam studeren. U moet weten dat in ons dialect een tweede woord bestond, of nog steeds bestaat, voor varken (door onsuitgesproken als vêêrke). En dat tweede woord was, en het spijt me dat het grof en puberaal klinkt maar het is toch echt waar, dat andere woord voor varken was “kut”. Vraag het gerust na bij andere Brabanders. En deze onschuldige dorpsjongen kende niét die andere, algemeen onbeschaafde betekenis van het woord “kut”. Gelukkig was ik niet al te dom, anders zou ik me hebben verbaasd over de belangstelling van vele van mijn medestudenten voor de varkenshouderij.

Muziek:

Ouverture uit “De barbier van Sevilla” van Rossini, SPOOR 1 van CD 1 Classical Gallery (de andere heb ik uit het doosje gehaald hoor, voor alle zekerheid), 7’44” dus wegdraaien naar believen.

Aanbevolen afkondiging:

“We luisterden zojuist naar een stukje uit de ouverture voor de opera De Barbier van Sevilla [seviélja] , van de Italiaanse componist Gioachino Rossini *[ dzjióa-akíeno rossíni, de ‘n’ eventjes laten hangen klinkt mooi] , die leefde van 1792 tot 1868.

Het gaat over de bekende Figaro [fiégaro, g van garçon/good/ganz] , een kapper die behulpzaam is in een ingewikkelde liefdesgeschiedenis. Dat deden kappers toen nog ja, en voor sommige medische handelingen kon je ook bij hen terecht, dus het verschil tussen links en rechts wisten ze ongetwijfeld.”

[*Voor Jan-Willem: hij wordt ook wel Giacomo genoemd maar dat minder vaak.]

© 2024 Toon van der AA