Het geheime leven van vissen

Eerbetoon aan onbegrepen diersoort
Onderweg voor dieren, uitgave van Dierenambulance Amsterdam, jaargang 39, nr. 1, zomer 2022

Tijdens een gezellig samenzijn in een vakantiehuisje op Schiermonnikoog is u ongetwijfeld wel eens de vraag gesteld, wat voor dier u eventueel zou willen wezen. U hebt toen vast geen vis gekozen, met die categorie kunnen wij ons immers niet zo goed vereenzelvigen.  Lees dan het boek van Jonathan Balcombe en ga terug naar Schier voor een nieuwe poging.

De schrijver is duidelijk uit op emancipatie van onze gekieuwde medewezens. Hij maakt er geen melding van waarom hij andere waterdieren negeert, zoals walvissen, robben, weekdieren, kwallen, krabben en garnalen – die toch delen in ons gebrek aan begrip en in ons achteloze massavangen en ons achteloze massaverorberen,  wat een hoofdthema van zijn boek blijkt te zijn.

Maar eerst het drukwerk als zodanig: 334 bladzijdes van 22x15x4 cm, in rustig en groot genoeg lettertype voor ouwe knarren als ik, op aangenaam gebroken wit papier, en met voldoende marge aan de binnenkanten zodat je niet met hoofdcapriolen naar het intieme gedeelte van de bladspiegel hoeft door te lezen. Een dergelijk dik boek heeft natuurlijk de neiging om dicht te klappen, maar dat is met een blik bonen wel te verhelpen. Compliment Meulenhoff!

Het boek heeft een uitstekende inhoudsopgave.  Dat is altíjd al belangrijk, maar nu speciaal omdat het zoveel informatie geeft dat het niet meevalt om het in één ruk uit te lezen: halverwege begon ik moe te worden, maar toen kon ik gelukkig terug naar het inhoudsoverzicht om naar smaak een nieuwe hoofdstukkeuze te maken.

Behalve die inhoudsopgave zijn ook de tussenkoppen zeer behulpzaam en is het taalgebruik correct maar luchtig. Wie weet was de oorspronkelijke Engelse tekst taalkundig wel een draak (ik denk ’t niet hoor) maar dan hebben de vertalers Gertjan Wallinga, Eefje Bosch en Aad Janssen dat vakkundig weten te verhullen, en voor zover ik heb geconstateerd zonder taalfouten – compliment!

De titel van het boek is niet erg origineel maar wel accuraat: zoveel van het vissenleven vormt nog een geheim voor ons. Dat zien we meteen al in hoofdstuk 2 (door de auteur Deel 2 genoemd), waar we kennismaken met vissencommunicatie. Die blijkt gebruik te maken van tal van geluiden die wij mensen gewoon niet horen, wij denken dat onze goudvis oneindig oh’tjes aan het mimen is, en die veroorzaakt worden door diverse soorten trillingen via diverse lichaamsdelen. Eén daarvan is de anus, waarmee menig vis bellen blaast. Goed, dat kunt u misschien ook, in bad (niet meer doen hoor, waterverspilling), maar kunt u er ook goeiedag mee zeggen?

Balcombe zet zwaar in op de complexiteit en variëteit van vissen – en oh wat is die groot, daar kunnen geen landdieren aan tippen – om hen een hogere status te geven dan pure eetproducten of sportattributen.  Hij haalt daar geen discussie bij over een gradatie van rechten (een mug slaan we gemakkelijker plat dan een puppy)  maar constateert wel enige vooruitgang in ons respect – en in onze wetgeving.

Aai een haai
Op dit punt moet ik tot mijn schande bekennen dat ik in mijn kindertijd,  lang geleden, samen met mijn grote broers ook wel eens voor de lol een hengeltje uitwierp (stekelbaarsjes).  Terwijl we toen al hadden kunnen vermoeden wat intussen ampel bewezen is, zoals Balcombe ons uitlegt, dat vissen wel degelijk pijn hebben van zo’n haak in hun bovenlip. Daarom mijn eigen oproep: sportvissen is wreed, hou er verdomme mee op!! En u kent inmiddels vast wel de radiospotjes die protesteren tegen het opensnijden van nog levende consumptievissen.

Minder bekend en daardoor een ontroerende verrassing is het  affectieve vermogen van vis naar mens: menig vis wil graag door ons vertroeteld worden (en geeft liefde/‘liefde’ terug). De auteur noemt ettelijke gevallen en geeft er een paar fraaie foto’s bij. Aai een haai! Hier is het jammer dat weekdieren niet mee mochten doen, want octopussen zijn notoire vrijdozen.  Maar pas wel een beetje op: vissen hebben de vreemdste manieren om zwanger te worden.

Jonathan Balcombe: Het geheime leven van vissen. Meulenhoff 2018 (vert.); ISBN 978-90-290-9248-7; € 27,99


© 2024 Toon van der AA