Kortgeleden ben ik twee keer nogal geschrokken van een tv-moment over vrijwillige levensbeëindiging.

De eerste keer was tijdens een documentaire, waarin een demente mevrouw werd herinnerd aan haar aanstaande euthanasie, die kennelijk was overeengekomen. “Ik weet van niks”, was het antwoord van de oude dame. “Jawel hoor, dat hebben we afgesproken, volgende week gebeurt het”, aldus de aanwezige familieleden. En ik wilde die afspraak best geloven, maar het klonk als de aankondiging van een executie. Ik wilde zelfs geloven dat die mevrouw al tien keer had gesmeekt om het afbreken van wat zij haar zinloze leven vond, en elke keer de daarover gemaakte afspraken vergat.

Ik vroeg me af wat ik als familielid zou doen in zo’n situatie, waarbij de dierbare doodskandidaat op de valreep haar of zijn wens niet kan herbevestigen. Zou ik de levensbeëindiging uitstellen, misschien voor de zoveelste keer? Of zou ik maar niet meer vragen om een gesproken bevestiging en uiteindelijk stiekem de daad bij het stilzwijgen voegen? Wat zou u doen, luisteraars?

De tweede keer dat ik schrok was tijdens de verkiezingscampagne, toen D66-er Alexander Pechtold in een tv-programma eventjes ongemakkelijk werd verrast.

U weet dat D66 over zelfmoord en euthanasie een zeer liberaal standpunt inneemt. Maar nog niet liberaal genoeg, volgens een uitgenodigde in het publiek. Terwijl Kamerlid Pia Dijkstra al een wetsontwerp heeft ingediend om gezonde mensen vanaf 75 jaar te helpen bij zelfgekozen sterven wanneer zij hun leven voltooid vinden, wilde deze man die leeftijdsgrens verlagen of zelfs afschaffen. Hijzelf was iets van 60 jaar oud maar had genoeg van het leven en wou eruit stappen.

Als je standpunten wilt beoordelen op hun verregaandheid, dan vergelijk je vaak met het verleden of met het buitenland. Zo gezien hebben we in Nederland misschien wel de progressiefste wetgeving inzake euthanasie en zelfmoord ter wereld. Als je tenminste onder progressie bedoelt: het toestaan van meer individuele mogelijkheden. Want dat is niet volgens iedereen progressie in de zin van morele vooruitgang. Zo ben ik blij dat een zelfmoordpoging allang niet meer strafbaar is zoals vroeger. En ik ben blij met de ruimte die artsen hier hebben om op verzoek de stekker eruit te trekken. Maar dit hoort volgens mij voorbehouden te zijn aan mensen die zichzèlf niet meer kunnen helpen.

De man in dit tweede tv-moment zag er gezond van lijf en leden uit. Als dat maar schijn was dan had iemand dat aan ons kijkers moeten vertellen. Echter niets wees erop dat hij niet een voorlichtingsboek of –webstek kon openen om een acceptabele methode van zelfmoord uit te kiezen, die er te kust en te keur zijn tegenwoordig. En anders is die informatie wel te krijgen bij de Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, bij de Stichting De Einder, of bij de Levenseindekliniek, ik noem ze maar even uitdrukkelijk, ook voor u dames en heren.

Toch meende deze man recht te hebben op directe hulp bij zijn levensbeëindiging. Kennelijk besefte hij niet, hoe enorm belastend dit is en hoort te zijn voor alle betrokkenen. En ook niet, dat een mens ultieme eigen verantwoordelijkheden heeft. Hij leek me exemplarisch voor een veel voorkomende tegenstrijdige houding: enerzijds stemmen we op politieke partijen die de verzorgingsstaat willen afbouwen, anderzijds nemen onze eisen aan die verzorgingsstaat eerder toe dan af. Straks eisen we nog dat de staat ons aan een partner helpt, of aan een kind, aan een baan, en uiteindelijk voor ons bij verkiezingen een hokje rood kleurt. Dan hebben we het voltooide leven bereikt.

Voor Michiel, muziek na drie seconden:

Ravel, Pavane pour une infante défunte, SPOOR 12

Duurt 6’42”, dus eerder wegdraaien (maar wel liefdevol geleidelijk hè)

Voor Olga, mogelijke afkondigingstekst:

“We hoorden zojuist ‘Pavane pour une Infante défunte’ [uitspr. Paváán poer uun èènfànte défùnte] van de Franse componist Maurice Ravel [moriés ravèl], die leefde van 1875 tot 1937. Het betekent zoiets als dans voor een dode Spaanse prinses, en daar kunnen we zelf een dramatisch verhaal bij bedenken, Ravel laat ons daar vrij in.”

© 2024 Toon van der AA