Op de universiteit ben ik indertijd onder andere gestruikeld over het vak kansberekening, dat is vaststellen dat als je honderd keer een dobbelsteen gooit hoeveel keer je een zes mag verwachten, maar dan wat ingewikkelder dan dit.

Je moet daar ook een beetje voor kunnen rekenen. Als ik de berichten moet geloven over de hedendaagse rekenvaardigheid dan zijn we kansloos in gevaar, ook in de medische sector. De beroepsvereniging voor Verpleegkundigen en Verzorgenden bijvoorbeeld klaagt steen en been, en haar leden denken dat een staartdeling een hondenziekte is.

Kansberekening, dat met die dobbelsteen dus, is een vruchtbaar jachtterrein voor paniekzaaiers zowel als voor rampensussers, die onze groeiende onnozelheid tegenover getallen misbruiken. Als het om gezondheidsrisico’s op de lange termijn gaat, waartegen misschien een soberder levensstijl nodig is, dan komen de rampensussers van het bedrijfsleven met geruststellende statistieken om ons koopgedrag op peil te houden. Gaat het om gezondheidsrisico’s op korte termijn, dan worden de paniekzaaiers op ons af gestuurd om ons medicijnen, voedselsupplementen en hometrainers aan te smeren.

Voor een normaal mens is dat eigenlijk allemaal niet meer te volgen, maar ik wil u toch een paar begrippen als advies en als steuntje meegeven, hopelijk hebt u daar wat aan. Dat zijn de begrippen kans, gevaar en risico. Ikzelf vind het handig, om die drie een duidelijk verschillende betekenis te geven, al vindt niet iedereen dat dit ook móet.

Kans, dat is dan de waarschijnlijkheid dat iets gebeurt, bijvoorbeeld dat u gebeten word door een mug of door een teek. De kans op een muggebeet is i.h.a. groter dan die op een tekenbeet.

Gevaar, dat is de waarschijnlijkheid dat er iets ernstigs uit de gebeurtenis voortvloeit. In ons geval is de tekenbeet gevaarlijker dan de muggenbeet, i.v.m. de ziekte van Lyme.

Het woord risico wordt op verschillende manieren gebruikt, maar ik vind het handig om te zeggen: risico = kans x gevaar, zeg maar de combinatie van de kans en het gevaar. Als een concrete situatie is onderzocht is dat wel in percentages uit te drukken, maar vaak zult u min of meer intuïtief maar toch met uw volle verstand moeten afwegen wat u het grootste risico vindt, zoals de kleine kans op een tekenbeet met matig groot gevaar, of de grotere kans op een muggenbeet met veel kleiner gevaar. En daarvan kunt u dus uw vakantiebestemming mede laten afhangen.

Een ander voorbeeld vormen de bijsluiters van medicijnen. Daarin worden allerlei gevaarlijke bijwerkingen genoemd waarop slechts een heel kleine kans bestaat, alleen maar omdat de fabrikant het risico op schadeprocessen zo klein mogelijk wil houden. Dat kan u op het verkeerde been zetten, want een kleine kans op akelige aandoeningen loopt u ook als u dat medicijn links laat liggen.

En het meest recente voorbeeld van paniekzaaierij is de Mexicaanse griep. De kans dat u die krijgt is groot, maar het gevaar dat u vervolgens bedreigt is hartstikke klein, na een paar dagen koorts bent u weer kiplekker. Dit geldt niet voor zwakkere groepen, die lopen een groter gevaar zodat inenting getuigt van een goede afweging, een goede berekening.

Intussen zijn nochtans hele volksstammen zó bang gemaakt voor zeldzame bijwerkingen, dat een deskundige als Roel Coutinho van het RIVM wel móet zeggen dat die bijwerkingen gewoon niet bestaan — niet helemaal waar echter wel een verstandig tegenwicht.

Mijn ome Sjaak was een der eerste ongelovigen in ons dorp, of eigenlijk meer een katholieke twijfelaar. Hij schatte de kans op het bestaan van hemel en hel heel klein, maar het gevaar voor hemzelf als er wél een hel was vrij groot. “Verkeerd geland, uw kont gebrand”, placht hij ons te zeggen en hij bleef dan ook maar keurig naar de kerk gaan en katholieke geboden opvolgen. Tja, dat heet ook risicoschatting.

Muziek:

Dodeneiland van Rachmaninof, SPOOR 5 van CD 1, maar de andere twee heb ik al verwijderd. Duurt 19’47”, dus zeker tijdig wegdraaien!

Aanbevolen afkondiging:

“We hoorden een deel van het muziekstuk Dodeneiland van de Russische componist Sergei Rachmáninof  [uitspreken: Sèrgej Rachmánienof, met de g als in het Franse garçon, het Engelse good of het Duitse ganz ] , die leefde van 1873 tot 1943. Rachmáninof was nogal met de dood bezig, en dit eiland daar kun je dus op terechtkomen als je een riskant leven leidt, dus een grote kans hebt op een groot gevaar.”

© 2024 Toon van der AA