Op 22 december 1770, vandaag 246 jaar geleden dus, brak in Coevorden het zogeheten ijzerkoekenoproer uit. De Nederduits Gereformeerde Kerk had aan het stadsbestuur een voorstel gedaan “tot afschaffing van dat oudt en slegt gebruik, dat op Nieuwejaarsdagh lange heeft plaats gehadt, met betrekking tot het uitdelen van zoogenoemde Nieuwjaars- of ijzerkoeken aan straatlopers en soortgelijken.” Ik heb nergens een precieze definitie van het woord ‘straatlopers’ gevonden, of daar bijvoorbeeld ook tippelaarsters onder vallen, maar het lijkt neer te komen op rondhangers van alle leeftijden inclusief bedelaars. De plaatselijke kerk wilde kennelijk geen liefdadigheid die ze zelf niet kon controleren. En daar kwamen de Coevordenaren tegen in opstand, al is het niet duidelijk of dat op 22 of 31 december gebeurde of allebei.
En dan die ijzerkoeken. In Coevorden zijn ze nog steeds verkrijgbaar, maar worden ze niet meer gratis uitgedeeld, doe daar wat aan stadsbestuur! Het zijn een soort ruitjeswafels, net zoiets als stroopwafels maar dan zonder stroop. Desondanks barsten ze natuurlijk van de suiker en de cholesterol en zullen ze daarom nu wel door gezondheidsgoeroes worden afgeraden.
De kerken daarentegen bemoeien zich nauwelijks meer met ons consumptieve en sociale gedrag. Behalve een stel imams die onze islamitische landgenoten nog wel eens willen betuttelen, en andere sektarische types. En ik heb ook wel eens tegen u gepreekt over de verwoesting van de tempel die ons lichaam is, als gevolg van uw ongezonde vreetgewoonten.
Maar vandaag doe ik dat niet. Met een dosis populistische overdrijving kun je zeggen dat we het momenteel al moeilijk genoeg hebben en dat we waarschijnlijk allemaal worden neergeknald vóórdat we een buikje hebben kunnen ontwikkelen. Eventjes nuchter om je heen kijken verwijst die veronderstelling al naar het rijk der fabelen, maar wie is er nuchter tijdens deze feestdagen hè.
In Coevorden en ook elders werden in 1770 en daaromtrent verder wel burgers lastiggevallen door zogenaamde ‘Nieuwjaarslopers’, met hun gezang en andersoortige nieuwjaarsgebruiken. Ik weet niet wat voor gebruiken dat waren, maar het zal wel heerlijk schunnig zijn geweest, een soort protestants carnaval.
Het doet het me denken aan ongereguleerd vuurwerkgesmijt, tegenwoordig een overlastfactor. En hoewel ik me op de dagen vóór Nieuwjaar flink erger aan onverhoedse knalaanvallen, weet ik niet of we de liefhebbers deze vreemde en gevaarlijke lol éénmaal per jaar moeten ontzeggen.
Als we nu afspreken dat ik u volgend jaar weer voor aap zet om uw overgewicht en uw zelfgemaakte hogebloeddruk en diabetes, dan springen we déze dagen nog even uit de band, akkoord? Dus ga subiet aan uw joodse yoghurt, uw soennitische varkenshaas, uw vegetarische scharrelrund, houd een bierfeest bij de AA of een orgie bij het Leger des Heils, organiseer een Zwarte Kerst-mis of een skeptische seance, overleef dat allemaal ternauwernood en zit volgende week gammel en volgend jaar fris weer aan het kanaal van Radio Signaal. Ik wens u een zalig uiteinde vol gezonde of ongezonde zonde. Proost!
Muziek, voor Michiel:
Johann Strauss Jr. SPOOR 5, Wine, Woman and Song, duurt 5’40’ maar kan gerust eerder weggedraaid worden. (Wil je hem misschien lenen voor opnemen?)
Mogelijke toelichting voor presentator:
“We hoorden een wals van Johann Strauss de jongere, die leefde van 1825 tot 1899. Het is de wals ‘Wein, Weib und Gesang’, waar we tegenwoordig ook lustige mannen aan toevoegen en die uw columnist (en uw presentator? het presentatieteam) u graag toewenst/toewensen in het komende jaar. Ai prosit!”
© 2025 Toon van der AA
